พญานาค หรือ นาค (แม่แบบ:อิกโบ; สันสกฤต: नाग) เป็นความเชื่อในภูมิภาคเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเรียกชื่อต่าง ๆ กัน แต่มีลักษณะร่วมกัน คือ เป็นงูขนาดใหญ่มีหงอน เป็นสัญลักษณ์แห่งความยิ่งใหญ่ ความอุดมสมบูรณ์ ความมีวาสนา อีกทั้งยังเป็นสัญลักษณ์ของบันไดสู่จักรวาลอีกด้วย

ต้นกำเนิดความเชื่อเรื่องพญานาคน่าจะมาจากอินเดีย ด้วยมีปกรณัมหลายเรื่องเล่าถึงพญานาค โดยเฉพาะในมหากาพย์มหาภารตะ นาคถือเป็นปรปักษ์ของครุฑ ส่วนในตำนานพุทธประวัติ ก็เล่าถึงพญานาคไว้หลายครั้งด้วยกัน ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ยังมีตำนานเรื่องพญานาคอย่างแพร่หลาย ชาวบ้านในภูมิภาคนี้มักเชื่อกันว่าพญานาคอาศัยอยู่ในแม่น้ำโขง หรือเมืองบาดาล และเชื่อกันว่าเคยมีคนเคยพบรอยพญานาคขึ้นมาในวันออกพรรษาโดยจะมีลักษณะคล้ายรอยของงูขนาดใหญ่ ลักษณะของพญานาคตามความเชื่อในแต่ละภูมิภาคจะแตกต่างกันไป แต่พื้นฐานคือพญานาคนั้นมีลักษณะตัวเป็นงูตัวใหญ่มีหงอนสีทองและตาสีแดง เกล็ดเหมือนปลามีหลายสีแตกต่างกันไปตามบารมี บ้างก็มีสีเขียว บ้างก็มีสีดำ หรือบ้างก็มี ๗ สี เหมือนสีของรุ้ง และที่สำคัญคือนาคตระกูลธรรมดาจะมีเศียรเดียว แต่ตระกูลที่สูงขึ้นไปนั้นจะมีสามเศียร ห้าเศียร เจ็ดเศียรและเก้าเศียร นาคจำพวกนี้จะสืบเชื้อสายมาจาก พญาเศษนาคราช (อนันตนาคราช) ผู้เป็นบัลลังก์ของพระวิษณุนารายณ์ปรมนาท ณ เกษียรสมุทร อนันตนาคราชนั้นเล่ากันว่ามีกายใหญ่โตมหึมามีความยาวไม่สิ้นสุด มีพันศีรษะ พญานาคนั้นมีทั้งเกิดในน้ำและบนบก เกิดจากครรภ์และจากไข่ มีอิทธิฤทธิ์สามารถบันดาลให้เกิดคุณและโทษได้ นาคนั้นมักจะแปลงร่างเป็นมนุษย์รูปร่างสวยงาม ด้วยเชื่อกันว่า พญานาคนั้นสามารถให้คุณ แก่ผู้ที่บูชาได้ จึงขอนำคาถาบูชาพญานาคทั้ง ๙ ตระกูล อันได้แก่

ทุกวันพระขึ้น 15 ค่ำ ให้นำรูปภาพหรือรูปปั้นพญานาคที่คุณเคารพบูชามาแช่นำ(ประพรมด้วยน้ำ) หรือทาด้วยน้ำมันจันทร์หอม สำหรับเครื่องสังเวย นิยมเป็นผลไม้ เช่น กล้วย มะพร้าว ส้ม เป็นต้น ห้ามถวายเนื้อสัตว์ เพราะ ท่านเป็นผู้รักษาศีล ส่วนดอกไม้ให้บูชาด้วยดอกไม้สีขาวอย่างมะลิ และสวดมนต์ นั่งสมาธิอุทิศบุญถวายท่าน สวดพระคาถา แล้วอธิษฐานในสิ่งที่คุณปรารถนา

สุดท้ายขอฝากถึงผู้ที่มีศรัทธาและความเชื่อมั่นในพญานาค ควรบูชาตามกำลังทรัพย์ของตน เพื่อที่จะได้ไม่ลำบากเกินตัว วิธีที่ง่ายที่สุดคือ การสวดมนต์ภาวนา รักษาตนให้อยู่ในศีล หมั่นทำบุญ ให้ทานแก่คนยากไร้ แล้วอุทิศบุญกุศลแก่พญานาค การปฏิบัติตนดังกล่าวจะทำให้เกิดสิ่งดีๆ เข้ามาในชีวิตคุณเองค่ะ